7.2. Reading: Nghệ thuật biểu diễn dân gian Việt Nam

Trong nền văn hóa của một dân tộc, nghệ thuật dân gian đóng vai trò rất quan trọng. Điều này cũng đúng cho Việt Nam, nơi mỗi vùng miền và mỗi dân tộc đều góp phần vào bức tranh nghệ thuật dân gian đa dạng và độc đáo. Dưới đây là 8 loại hình nghệ thuật dân gian tiêu biểu mà chúng ta có thể khám phá.

1. Chèo

Chèo, một loại hình nghệ thuật dân gian có lịch sử lâu đời, phát triển chủ yếu ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, thường diễn ra trên sân khấu đặc biệt được dựng tại các sân đình trong các dịp lễ tết. Thể loại này kết hợp một cách khéo léo giữa lối diễn nói hài hước, giàu tính tự sự và trữ tình, cùng với ngôn ngữ đa nghĩa và đa thanh, kết hợp với giọng hát luyến láy và nhấn nhá của người biểu diễn.Các vở chèo thường được sáng tạo dựa trên những câu chuyện cổ tích hoặc truyền thuyết dân gian về những mối tình oan trái hoặc những nhân vật đáng thương trong xã hội. Nội dung của chúng thường mang giá trị hiện thực sâu sắc, tôn vinh những phẩm chất đạo đức cao quý như lòng hy sinh, sự dũng cảm, trung thành và chung thủy. Dù không phản ánh trực tiếp hiện thực, nhưng chèo vẫn gây xúc động và để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật chèo tại đây: Chèo – nghệ thuật sân khấu truyền thống tiêu biểu của người Việt.

2. Cải lương

Nếu chèo nổi tiếng ở miền Bắc, thì cải lương dường như phổ biến hơn ở miền Nam. Các vở cải lương thường dựa trên các câu chuyện nổi tiếng như Kim Vân Kiều, Lục Vân Tiên, Lưu Bình – Dương Lễ, Lan và Điệp, được điều chỉnh để phản ánh thị hiếu của khán giả. Phong cách của cải lương thường là sự kết hợp giữa các nhạc cụ dân gian và giọng hát dân ca, tạo nên một nét đặc trưng khác biệt và thu hút đối với khán giả.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật cải lương tại đây: Hát cải lương là gì? Nguồn gốc từ đâu? Đặc điểm của nghệ thuật cải lương.

3. Hát ca trù 

Còn được biết đến với cái tên “hát ả đào”, ca trù là một bộ môn nghệ thuật có nhiều biến động trong lịch sử, phổ biến từ khoảng thế kỉ 15 ở miền Bắc. Thường được biểu diễn tại các phường hát ả đào, phục vụ chủ yếu cho các đối tượng có quyền lực, thuộc giới thượng lưu. Thể loại này kết hợp giữa hát nói với nhịp trống và phách, thường mang đề tài về tình yêu nam nữ hoặc các mối quan hệ phức tạp. Vào năm 2009, ca trù đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của thế giới.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật ca trù tại đây: Hát ca trù là gì? Nguồn gốc từ đâu? Đặc điểm của nghệ thuật dân gian ca trù Việt Nam.

4. Tuồng

Khi nói đến tuồng, người ta thường nghĩ tới khu vực Trung Bộ, đặc biệt là các tỉnh như Nghệ An, Hà Tĩnh. Tuồng thường tái hiện những câu chuyện lịch sử, về các danh tướng và các biến cố của các triều đại. Người diễn thường được trang điểm rất sặc sỡ, với việc sử dụng màu sắc để phân biệt các vai diễn: màu đỏ thường đại diện cho trung thần, màu xám là nịnh thần, màu xanh lục là hồn ma và màu đen là người thật thà. Cách diễn đạt, nhấn chữ, ngắt giọng, lên, xuống giọng được điều chỉnh để phù hợp với tính cách của từng nhân vật, tạo nên nhiều phong cách nói khác nhau như bóp, ai, đạp, xuân nữ… Thường có sự hòa nhạc theo khi diễn.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật tuồng tại đây: Hát tuồng là gì? Nguồn gốc từ đâu? Đặc điểm của nghệ thuật hát tuồng.

5. Hát Xoan

Hát xoan là một loại hình nghệ thuật dân gian xuất phát từ vùng đất của vua Hùng – Phú Thọ. Đây là sự kết hợp tinh tế của hát, múa và diễn xuất, thường được trình diễn trong các lễ hội đầu năm, đặc biệt là khi mùa xuân về. Vào ngày 24/11/2011, Hát xoan đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật hát xoan tại đây: Hát xoan, thấm tình đất và người Phú Thọ.

6. Dân ca quan họ Bắc Ninh

Khi nhắc đến quan họ, không thể không liên tưởng đến Bắc Ninh và hội Lim. Dân ca quan họ là một loại hình hát đối đáp giữa nam và nữ. Thường các buổi hát quan họ được tổ chức vào mùa xuân hoặc mùa thu trong các lễ hội, trong đó nam và nữ thường thể hiện sự đối đáp hoặc giữa các cặp nam – nữ. Nội dung của các khúc hát thường nói về tình cảm đôi lứa và tình yêu với quê hương đất nước.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật quan họ tại đây: Sức sống vượt thời gian của dân ca quan họ.

7. Múa rối nước

Rối nước là một loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo được phát triển chủ yếu trong các tỉnh vùng đồng bằng Bắc Bộ. Thường được sử dụng để mô tả các hoạt động của nhà nông như làm ruộng, đánh cá, giã gạo, chăn vịt và các câu chuyện hài hước trong đời sống hàng ngày. Dưới bàn tay điều khiển tài năng của các nghệ nhân, múa rối nước thường phản ánh một cách sinh động và chân thực cuộc sống của người dân.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật múa rối nước tại đây: Múa rối nước được ca ngợi trên báo nước ngoài.

8. Hát then

Hát then là một loại âm nhạc truyền thống của người Tày, Nùng, mang đậm tín ngưỡng văn hóa. Thông thường, mọi người sẽ tụ tập quanh bếp lửa trong nhà sàn, nơi phụ nữ thường hát cùng với đàn ông đệm đàn. Những buổi hát then thường kéo dài và thường kết hợp cả nhảy múa và diễn xuất. Ngày nay, hát then được biểu diễn ở nhiều địa điểm khác nhau, không chỉ là trong nhà sàn, mà còn tại các dịp đặc biệt như đám cưới, lễ hội.

Bạn có thể xem thêm thông tin cũng như các hình ảnh về nghệ thuật hát then tại đây: Hát Then là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa của nghệ thuật hát Then.

Các loại hình nghệ thuật dân gian trên đều là những di sản quý báu cần được bảo tồn và phát triển. Nếu bạn chưa từng quan tâm đến nghệ thuật dân gian, hãy thử thưởng thức một lần để cảm nhận sự giàu đẹp của văn hóa Việt Nam đến mức độ nào.